Μπορεί να μην είναι σε όλους γνωστό πως το βάρος με το οποίο μια γυναίκα ξεκινάει την εγκυμοσύνη, επηρεάζει σημαντικότερα την υγεία του παιδιού και της μητέρας από την αυξήση του βάρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο για Διαβήτη κύησης, αρτηριακή υπέρταση, επιπλοκές κυήσεως και προώρο τοκετό. Επιπλέον, το αυξημένο βάρος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνει τον κίνδυνο μελλοντικής παχυσαρκίας για το παιδί. Τόσο οι υπέρβαρες όσο και οι ελλιποβαρείς γυναίκες, πρέπει να επιδιώκουν την επίτευξη ενός φυσιολογικού βάρους πριν την σύλληψη. Μια φυσιολογική αύξηση βάρους στην εγκυμοσύνη κυμαίνεται για γυναίκες με BMI (18-25) μεταξύ 10-16 κιλών.
Οι οδηγίες διατροφής στην εγκυμοσύνη ακολουθούν τις γενικές οδηγίες μίας ισορροποιημένης μεσογειακής διατροφής με τακτικά γεύματα.
- Σε γενικές γραμμές πρέπει να επιδιώκεται η τακτική κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής αλέσεως και γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλών σε λιπαρά.
- Συνίσταται να αποφεύγονται τα λιπαρά ψάρια και το λιπαρό κρέας.
Τα δημητριακά και ιδιαιτέρως τα προιόντα ολικής αλέσεως και οι πατάτες είναι πλούσια σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες. - Τα χαμηλά σε λίπη γαλακτοκομικά προιόντα είναι πλούσια σε πρωτείνες, ασβέστιο και ιώδιο. Επίσης το κρέας περιέχει σίδηρο σε μεγάλες ποσότητες, ιδιαιτέρως απαραίτητο στην εγκυμοσύνη.
- Συνίσταται να αποφεύγονται τα λιπαρά ψάρια και το λιπαρό κρέας.
- Το φυλλικό οξύ και το ιώδιο πρέπει να αναπληρώνονται καθημερινά.
- Η κατανάλωση υγρών αυξάνεται γύρω στα 300ml την ημέρα τους τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης. Κατά συνέπεια πρέπει να γίνεται επαρκής λήψη υγρών σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
- Επιθυμητή είναι η κατανάλωση 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών καθημερινά.
- Γλυκά και σνακ υψηλής θερμιδικής αξίας πρέπει να αποφεύγονται.
Προκείμενου να καλυφθεί η απαραίτητη ποσότητα σε ωμέγα 3 λιπαρά οξέα (200mg DHA/μέρα), πρέπει να καταναλώνονται τουλάχιστον 2 μερίδες ψάρια την εβδομάδα (η μία εξ`αυτών να περιλαμβάνει λιπαρά ψάρια όπως σαρδέλα, ρέγγα, σολωμό, σκουμπρί ). Άλλα είδη ψαριών όπως ο τόνος και ο ξιφίας, που βρίσκονται στο τέλος της τροφικής αλυσίδας και μπορεί να περιέχουν τοξικές ουσίες είναι καλό να ποφεύγονται. Σε έγκυες που δεν τρώνε τακτικά ψάρι, συνιστάται η φαρμακευτική χορήγηση ωμέγα 3 λιπαρών οξέων. Φυτικά έλαια πρέπει να καταναλώνονται συχνά λόγω περιεκτικότητας τους σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Για τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα οι κυριότερες πηγές είναι το ελαιόλαδο, τα αμύγδαλα, τα φιστίκια, το σουσάμι, το ταχίνι και το αβοκάντο.
Άλλοι σημαντικοί παράγοντες που εξασφαλίζουν την ομαλότητα μιας εγκυμοσύνης είναι και οι ακόλουθοι:
- Η επαρκής πρόσληψη βιταμίνης D επιδρά θετικά στην υγεία του εμβρύου, και συγκεκριμένα στο στάδιο της ανοργανοποίησης κατά τον σχηματισμό των οστών του. Για τον λόγο αυτό προτείνεται η υποκατάσταση της βιταμίνης D σε όλες τις εγκύους που παρουσιάζουν έλλειψη.
- Πρόσληψη φυλλικού οξέος: Όλες οι γυναίκες που σχεδιάζουν να μείνουν έγκυος, πρέπει να προσλαμβάνουν ημερησίως 400µg φυλλικού οξέος. Η καθημερινή υποκατάσταση με 400μg φυλλικού οξέος έχει αποδειχθεί σε πολυάριθμες έρευνες πως μειώνει τον κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού στο έμβρυο, καθώς είναι απαραίτητο στη διαδικασία της διαίρεσης των κυττάρων και της ανάπτυξης του εμβρύου. Πλούσια σε φυλλικό οξύ λαχανικά είναι τα μαρούλια, η ντομάτα, τα λάχανα, οι φακές, το σπανάκι, τα προϊόντα ολικής αλέσεως και τα πορτοκάλια.
- Όσον αφορά στο ιώδιο: Πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης πρέπει να δίνεται ιδιαίτερο βάρος στην πρόσληψη ιωδίου. Υπολογίζεται ότι στην εγκυμοσύνη ανεβαίνει η ανάγκη πρόσληψης ιωδίου από 200 σε 230μg ιωδίου την μέρα. Από τη διατροφή μπορούν να καλυφθούν γύρω στα 120 μg ιωδίου. Επομένως συστήνεται η φαρμακευτική χορήγηση ιωδιούχου σκευάσματος περιεκτικότητας 100-150 μg/μέρα. Σε παθήσεις του θυροειδούς αδένα, θα πρέπει να αποφασίζει ο θεράπων ενδοκρινολόγος για την χορήγηση ή όχι σκευασμάτων ιωδίου. Μια σωστή κάλυψη με ιώδιο είναι σημαντική όχι μόνο στην εγκυμοσύνη, αλλά και στην σύλληψη. Για τη διατροφική κάλυψη του ιωδίου συνιστάται η χρήση αλατιού πλούσιου σε ιώδιο, η κατανάλωση ψαριού 2 φορές την εβδομάδα και η συστηματική κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων.
- Η ανάγκη σε σίδηρο αυξάνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διότι θα χρειαστεί περισσότερος σίδηρος για το έμβρυο, τον πλακούντα και τον επιπλέον όγκο αίματος. Καλές πηγές σιδήρου είναι το κρέας, το ψάρι και τα προϊόντα ολικής αλέσεως. Ταυτόχρονη κατανάλωση προϊόντων πλούσιων σε βιταμίνη C (π.χ. πορτοκάλι) βοηθάει στην καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου. Μία προληπτική υποκατάσταση σιδήρου στην εγκυμοσύνη δεν συνιστάται. Η υποκατάσταση σιδήρου θα πρέπει να γίνεται πάντα σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό.
- Κίνηση: Η σωματική δραστηριότητα είναι απαραίτητη στην εγκυμοσύνη. Tόσο η αερόβια όσο και η αναερόβια άσκηση (χωρίς αύξηση της έντασης) έχει πολλές θετικές επιδράσεις στο έμβρυο και στην έγκυο (μειωμένο κίνδυνο για Διαβήτη κύησης και προεκλαμψία, βελτίωση τις διάθεσης της εγκύου, αποφυγή αύξησης βάρους). Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης πρέπει να αποφεύγονται δραστηριότητες που αυξάνουν τον κίνδυνο τραυματισμού της εγκύου, όπως τα αθλήματα πολεμικής τέχνης, η κατάδυση οι αγώνες κ.τ.λ. Προτιμητέα είναι το περπάτημα, το κολύμπι και το ποδήλατο.
Το σημαντικότερο όμως από όλα είναι η μείωση του άγχους, ο τακτικός γυναικολογικός και ενδοκρινολογικός έλεγχος και η προετοιμασία της εγκύου για το θαύμα της ζωής.
Ελευθερία Πειρουνάκη- Ειδική Ενδοκρινολόγος και Διαβητολόγος
Fb: https://www.facebook.com/DrEleftheriaPeirounaki
Site: http://www.kamc.gr
Mail: ep@kamc.gr
Βιβλιογραφία:
1 National Institute for Health and Clinical Excellence. Dietary interventions and physical activity interventions for weight management before, during and after pregnancy. London: National Institute for Health and Clinical Excellence; 2010
2 Poston L. Intergenerational transmission of insulin resistance and type 2 diabetes. Prog Biophys Mol Biol 2011; 106: 315-322
3 Max Rubner Institut. Nationale Verzehrsstudie II, Ergebnisbericht. Karlsruhe: Bundesforschungsinstitut für Ernährung und Lebensmittel; 2008
4 Beyerlein A, Schiessl B, Lack N et al. Associations of gestational weight loss with birth-related outcome: a retrospective cohort study. BJOG 2011; 118: 55-61
5 Cantwell R, Clutton-Brock T, Cooper G et al. Saving Mothers Lives: Reviewing maternal deaths to make motherhood safer: 2006–2008. The Eighth Report of the Confidential Enquiries into Maternal Deaths in the United Kingdom. BJOG 2011; 118 (Suppl. 01) 1-203
6 EUROCAT. Special Report: a Review of Environmental Risk Factors for Congenital Anomalies. Belfast: EUROCAT Central Registry, University of Ulster; 2004
14 European Food Satety Authority Panel on Dietetic Products, Nutrition, and Allergies. Scientific opinion on dietary reference values for water. EFSA Journal 2010; 8: 1459-1507
16 Deutsche Gesellschaft für Ernährung. Obst und Gemüse. Die Menge machtʼs. DGE info 2010; 1: 8-9
17 European Food Safety Authority Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies. Scientific opinion on dietary reference values for fats, including saturated fatty acids, polyunsaturated fatty acids, monounsaturated fatty acids, trans fatty acids, and cholesterol. EFSA Journal 2010; 8: 1461
18 European Food Safety Authority Panel on Contaminants in the food chain. Opinion of the Scientific Panel on Contaminants in the Food chain on a request from the Commission related to mercury and methylmercury in food. EFSA Journal 2004; 34: 1-14
19 Koletzko B, Cetin I, Brenna JT. Dietary fat intakes for pregnant and lactating women. Br J Nur 2007; 98: 873-877
20 Bischoff-Ferrari HA. Vitamin D: role in pregnancy and early childhood. Ann Nutr Metab 2011; 59: 17-21
21 Dawodu A, Wagner CL. Prevention of vitamin D deficiency in mothers and infants worldwide – a paradigm shift. Paediatr Int Child Health 2012; 32: 3-13
22 Hyppönen E. Preventing vitamin D deficiency in pregnancy: importance for the mother and child. Ann Nutr Metab 2011; 2011
24 De-Regil LM, Fernandez-Gaxiola AC, Dowswell T et al. Effects and safety of periconceptional folate supplementation for preventing birth defects. Cochrane Database Syst Rev 2010; CD007950 DOI: 10.1002/14651858.CD007950.pub2.
25 Koletzko B, Pietrzik K. Gesundheitliche Bedeutung der Folsäurezufuhr. Dtsch Arztebl Int 2004; 101: A1670-A1681
37 Remer T, Johner SA, Gartner R et al. Jodmangel im Säuglingsalter – ein Risiko für die kognitive Entwicklung. Dtsch Med Wochenschr 2010; 135: 1551-1556
38 Bundesausschuss der Ärzte und Krankenkassen. Richtlinien des Bundesausschusses der Ärzte und Krankenkassen über die ärztliche Betreuung während der Schwangerschaft und nach der Entbindung („Mutterschafts-Richtlinien“). Bundesanzeiger 2010; 75: 1784
64 aid infodienst e. V.. Ernährung und Bewegung in der Schwangerschaft – Referentenhandbuch zur Multiplikatorenfortbildung. 2014: 127-131